Inspirerend verhaal Microalgen: duurzame biomassa van de toekomst?

Met het blote oog vallen ze niet waar te nemen, maar kunnen deze microscopisch kleine algen een rol spelen in de verdere verduurzaming van Vlaamse landbouwbedrijven? Landbouwer Kris Heirbaut begon met de kweek van microalgen vanuit zijn zoektocht naar duurzame biomassa die de CO2-uitstoot van zijn bedrijf zou helpen verlagen. Dat hij daarmee ook aansluiting vindt bij de Vlaamse Eiwitstrategie, maakt zijn interessante businesscase een echte voltreffer.

Een verhaal over een klassiek melkveebedrijf dat evolueert tot een futureproof landbouwbedrijf.

Sector in transitie

De vele uitdagingen waar landbouwers vandaag mee te maken krijgen, bepalen de toekomst van de sector. Strengere wetgeving, dalende afzetprijzen van de gewassen, concurrentie op de markt door geïmporteerde producten, klimaatverandering ... Daarom wordt er - nu nog meer dan ooit - gezocht naar alternatieve verdienmodellen en worden de eerste stappen in de richting van een duurzame en toekomstgerichte primaire sector gezet. Innovatieve landbouwer Kris Heirbaut is één van de pioniers die op zoek ging naar nieuwe werkwijzen om zijn melkveebedrijf te laten uitgroeien tot een futureproof landbouwbedrijf.

Futureproof melkveebedrijf

Kris Heirbaut legt uit dat de ontwikkeling van een algenkweekinstallatie kadert in zijn grotere zoektocht naar het verlagen van de CO2 uitstoot van zijn landbouwbedrijf en het creëren van een klimaatneutrale melkveestapel. Zijn grootste drijfveer is het sluiten van kringlopen en zo kwam hij terecht bij carbonfarming, agroforestry en andere initiatieven die passen binnen het circulaire idee. De mest van de weidedieren wordt in een biogasinstallatie verbrand en levert energie op. Om de CO2 uitstoot van deze biogasinstallatie te verminderen, zocht hij een manier om CO2 af te breken. Zo kwam hij bij microalgenkweek terecht. Heirbaut hoopt op termijn een gesloten cirkel te creëren en de ecologische voetafdruk van zijn bedrijf drastisch te verkleinen.

Micro of Macro?

Wie algen zegt, denkt doorgaans direct aan wieren in allerlei kleuren en formaten, deze worden ook wel macroalgen genoemd. Daarnaast onderscheiden we ook de microalgen. Dat het grote publiek minder vertrouwd is met microalgen, is niet heel verrassend, want ze zijn niet met het blote oog waarneembaar. Er bestaan naar schatting vele honderdduizenden soorten van deze microscopisch kleine algen die in water leven en aan fotosynthese doen. Ze gebruiken zonlicht als energiebron om O2 (zuurstof) te produceren en CO2 af te breken. Deze eencellige organismen mogen dan wel microscopisch klein zijn, ze kunnen toch een enorm verschil maken op vlak van duurzaamheid.

Grassap uit bermmaaisel

Om algen te laten groeien is er naast zonlicht ook nood aan een stikstofbron. Heirbaut stapte mee in het project Grass2Algae waarin het gebruik van grassap (uit maaiselreststromen) als stikstofbron voor de kweek van microalgen onderzocht werd. Grasvezels en -sap worden tijdens de persing van elkaar gescheiden. Het sap gaat naar de algeninstallatie, terwijl de overblijvende vezels nagedroogd worden voor de productie van biocomposieten, biogebaseerd isolatiemateriaal ... Een belangrijk detail hierbij is dat er gewerkt wordt met lokaal verzamelde bermmaaisels. Een win-win voor de landbouwer want een primaire reststroom wordt gevaloriseerd en de wegspoelende nutriënten uit het gemaaide gras kunnen zo niet langer problemen veroorzaken in het oppervlaktewater.

Chlorella

Algen laten zich niet in gelijk welke omgeving kweken en de aanwezige grondstoffen bepalen vaak of een alg goed of minder goed zal groeien. Het Grass2Algae project toonde aan dat Chlorella-algen zich uitstekend laten kweken op basis van grassap. Bijkomend voordeel is dat deze Chlorella algen al vóór 1997 gegeten werden in Europa. In tegenstelling tot vele andere soorten microalgen, staat Chlorella dus niet op de lijst van de Novel Foods.

Een markt voor Micro-algen?

Als we even over de lands- en zelfs Europese grenzen heen kijken, merken we al snel dat er een markt bestaat voor microalgen. Zowel in Azië, Noord-Amerika en Afrika worden microalgen al op grote schaal geteeld. Landen als Duitsland, Italië en Frankrijk beseffen dat er toekomst zit in algen en ze proberen de Europese kweek naar een hoger niveau te tillen. Momenteel gaat het hier echter nog over een heel klein marktaandeel en de concurrentie met in andere landen gekweekte én gedroogde algen is groot. Het drogen van de algen zorgt er dan wel voor dat ze langer houdbaar zijn, maar om de hoge kosten van het drogen te omzeilen, geeft Heirbaut aan te willen zoeken naar manieren om de microalgen vochtig te verwerken.

Voor de eerder genoemde Chlorella-algen bestaat nu al een zekere nichemarkt. Door sporters en gezondheidsgoeroes worden deze microalgen vaak geprezen als 'superfood' op basis van hun nutritionele rijkdom.

Recent opgestarte onderzoeksprojecten als ValgOrize en ProFuture tonen bovendien aan dat er veel interesse is in de kweek van microalgen voor gebruik in zowel veevoeders als humane voeding. De eerste resultaten zijn veelbelovend, maar vandaag onderzoeken wetenschappers nog hoe ze een constante kwaliteit kunnen garanderen en het smakenpalet toegankelijker kunnen maken.

Eiwit een hot topic!

De productie en consumptie van eiwitten staan hoog op de Vlaamse en Europese agenda. Minister van Landbouw en Visserij Hilde Crevits lanceerde zelfs een heuse Eiwitstrategie, waarin - tegen 2030 - wordt gestreefd naar een duurzame, toekomstgerichte en diverse eiwitvoorziening. Vandaag komt het grootste deel van de voor dierlijke en humane consumptie geschikte eiwitten uit dierlijke (zuivel, vlees) en plantaardige eiwitbronnen (soja, quinoa ...). Om een omwenteling mogelijk te maken, zet de Vlaamse Overheid sterk in op onderzoeksprojecten waarbij nieuwe, alternatieve eiwitbronnen onder de loep genomen worden.

Eiwitstrategie meets Bio-economie

De druk op het huidige model van eiwitproductie- en consumptie wordt groter en groter. De ontwikkeling van de bio-economie kan helpen om de kweek van eiwitrijke biomassa te bevorderen. Voorbeelden van alternatieve eiwitbronnen waar steeds sterker op ingezet wordt zijn onder andere: algen, insecten, microbiële eiwitten ... Er zijn uitdagingen op het vlak van voedselzekerheid, milieu-impact en volksgezondheid maar Vlaanderen kent talrijke initiatieven en organisaties die de knelpunten en opportuniteiten in kaart brengen.

Opschalen is de uitdaging

Nu de eerste onderzoeksprojecten veelbelovende resultaten opgeleverd hebben, bestaat de uitdaging erin om de microalgen-proefopstellingen op te schalen naar industriële volumes. En ook op vlak van wetgeving is er in België nog heel wat werk aan de winkel. Zo is het momenteel nog onduidelijk onder welke reglementering de microalgenkweek te rangschikken valt. Dit creëert bij de landbouwer en de verwerker problemen want zo blijft het moeilijk om bijvoorbeeld het gekende bio-label te verkrijgen.

Maar of de toekomst nu ligt in microalgen als veevoeder, voedingssupplement voor mensen of in hybride producten, de boodschap is geduld te oefenen want dát er potentieel inzit, daar zijn alle betrokkenen vast van overtuigd.

Bronnen

• Interview Kris Heirbaut
• Grass2Algae
• Heirbaut Hoeveproducten
• Vilt - Agribex legt focus op slim boeren en carbon farming
  
• Valorisatie van zeewier en microalgen als voedsel voor de Europese markt
• Eiwitstrategie - Departement Landbouw & Visserij
• Novel Food
  

Interesse?

Lees zeker ook onze andere inspirerende verhalen Ook het Interreg project: ALG-AD is nauw met dit verhaal verbonden.